|
| |
|
Gmina Polanka Wielka
Gmina Polanka Wielka leży na północnym skraju Wysoczyzny Osieckiej - części Pogórza Wilamowickiego, która zajmuje obszar pomiędzy dolinami rzek: Soły, Skawy i Wisły. Gmina zajmuje powierzchnię ok. 2400 ha i liczy 4000 mieszkańców. Gminę tworzy tylko jedna wieś - Polanka Wielka. Podstawą gospodarki jest rolnictwo, a także usługi głównie transport i budownictwo.
Przypuszczalnie nazwa "Polanka" (pierw. Polenka) wywodzi się od wolnej przestrzeni lasu, czyli polany. Ślady osadnictwa pozostawione przez grupy ludności zajmujące się głównie zbieractwem i myślistwem w okolicach Polanki sięgają epoki kamiennej, natomiast pierwsza pisana wzmianka o Polance pojawiła się w 1326 r. Dzisiejsza nazwa Polanka Wielka ustaliła się na przełomie XIX i XX w.
Gmina posiada atrakcyjne walory krajoznawcze wspaniałe widoki, pomniki przyrody, piękne stawy, zadbane pola i lasy, a także szereg godnych obejrzenia zabytków. Do nich należy zaliczyć kościół św. Mikołaja oraz zespół pałacowy wraz z parkiem obecnie pomnikiem przyrody.
Kościół Św. Mikołaja pochodzi prawdopodobnie z I połowy XVI wieku, jednak miał swojego poprzednika już wcześniej, gdyż pierwsza wzmianka o parafii pochodzi z I połowy XIV wieku. Do dziś pozostał murowany fragment tamtej świątyni -kawałek ściany w dawnej zakrystii. To oficjalne dane, jednak niektórzy twierdzą, że świątynia pochodzi z XIII wieku, a szesnastowieczna jest jedynie dobudowana później wieża, której zwieńczenie stanowi obeliskowy hełm klasycystyczny. Pierwotnie wzmiankowana jako "Polenka" w XIV wieku, rozłożona 6-kilometrowym pasem na północnym skraju Wysoczyzny Osieckiej Polanka, zawdzięcza swoje zabytki z I połowy XV wieku, swojemu pierwszemu właścicielowi, Mikołajowi z Myszkowa herbu Jastrzębiec. Kościół był kilkakrotnie odnawiany, z powodu usytuowania na podmokłym terenie, m.in. w 1658 przez cieślę Wojciecha, później dwukrotnie w XVIII i XIX wieku, przez co stracił swój pierwotny charakter. Za to przeprowadzone w 1877 gruntowne odnawianie wnętrza, odświeżyło polichromię. Remonty te były tak znaczące, że na ich pamiątkę wmontowano w ścianę tablicę z czarnego marmuru. Wewnątrz znajdują się ołtarze: główny i dwa boczne w stylu rokoko (których wyposażenie splądrowali złodzieje), oprócz tego dwie zabytkowe ławki kolatorskie, a wierni jeszcze niedawno mogli się tu spowiadać w dwóch barkowych konfesjonałach. W drewnianej wieży, pełniącej rolę dzwonnicy, wisi dzwon z 1413 roku odlewany w ludwisarni Jana Freudenstata w Krakowie.
Pałac, a zwłaszcza najstarsza, środkowa jego część pochodzi z I połowy XVII wieku. Budowę czy też przebudowę najstarszej środkowej części pałacu, która przybiera charakter willi, przypisuje się Aleksandrowi Myszkowskiemu -ówczesnemu zarządcy Polanki. Rozbudowę zaczęto dopiero w 1734 roku. Skrzydła budynku połączono wtedy ze środkową częścią krużgankami. W XIX wieku ówczesny właściciel pałacu, Apolinary Żeński, podniósł skrzydła budynku do wysokości pierwszego piętra i ujednolicił elewację frontową, dzięki czemu dziś wygląda jak jedna całość. Podczas II wojny światowej stacjonował tu sztab Luftwaffe. Był tu również szpital, a potem krótko szkoła podstawowa. Potem pałac z 11ha parku i kilkadziesiąt ha gruntu dostało się gminnej spółdzielni, która w parę lat zamieniła go w ruinę. Od 1974 pałac jest własnością Rolnej Spółdzielni Produkcyjnej im T. Kościuszki i jej prezes, Paweł Jarosz, uratował pałac, przeznaczając go pierwotnie na hotel. Gruntownie odnowiono wnętrza, przywracając je do stanu dawnej świetności pod okiem konserwatora wnętrz. Jest to bez wątpienia najpiękniej utrzymany, zabytkowy pałacyk na terenie Ziemi Oświęcimskiej.
Na uwagę zasługuje także cmentarz parafialny z XIX w., kilka przydrożnych kapliczek oraz pomnik ku czci poległych w I i II wojnie światowej.
Zabudowania zagrodowe, jednorodzinne rozmieszczone są wzdłuż dobrze rozwiniętej sieci dróg lokalnych. Wyznaczone na turystycznych szlakach punkty krajobrazowe zapewniają niezwykłe widoki na Wyżynę Krakowską i Śląską, Kotlinę Oświęcimską oraz pasma Beskidu Małego. W 2000 r. rozpoczęto budowę nowego amfiteatru w centrum Polanki, atrakcyjnie zlokalizowanego w starym parku pośród kilkusetletnich dębów.
Na głębokości ok. 300 m w skałach karbońskich stwierdzono występowanie stosunkowo bogatych pokładów węgla kamiennego. Skały karbońskie pokryte są iłami morza mioceńskiego, a te z kolei osadami lodowcowymi i rzeczno-lodowcowymi.
Warto zobaczyć:
 kościół pw. Św. Mikołaja,
zespół pałacowy wraz z parkiem (liczne pomniki przyrody),
stary cmentarz parafialny z 1847 roku,
niewielkie kompleksy leśne z cenną roślinnością źródliskową w południowej części gminy,
projektowane użytki ekologiczne.
URZĄD GMINY POLANKA WIELKA
ul. Długa 61, 32-607 Polanka Wielka
tel. 033 848 80 08, 848 82 77, fax 033 848 80 09
e-mail: gmina@polanka-wielka.iap.pl
http://www.polanka-wielka.iap.pl
|
| |
|
|
