|
| |
|
Gmina Przeciszów
Gmina Przeciszów położona jest na w dolinie górnej Wisły, w obrębie Kotliny Oświęcimskiej. Część południowa należy do Pogórza Wilamowickiego, północną granicę tworzy koryto Wisły. Gminę przecina droga krajowa nr 44 Kraków-Tychy. Powierzchnia gminy wynosi 3588 ha, zamieszkuje ją 6730 osób. W skład gminy wchodzą 3 sołectwa: Las - 467,1 ha, Przeciszów - 1718,8 ha i Piotrowice - 1402,1 ha.
Przeciszów został założony prawdopodobnie w XIII wieku przez rycerzy pochodzenia niemieckiego. Pierwotnie wieś nazywała się Przejców lub Przeticzów. W latach 1325-1327 wzmiankowany był kościół parafialny w Piotrowicach, a w 1385 roku erygonowano kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia św. Jana Chrzciciela. W XIV wieku Przeciszów był własnością niejakiego Gothardusa, około 1441 roku przechodzi w ręce Mikołaja Myszkowskiego, a od 1488 roku należy do kasztelana oświęcimskiego Piotra Myszkowskiego.
W XVI wieku, kiedy właścicielami wsi byli Jan (kasztelan oświęcimski) i Jerzy (referendarz koronny) Myszkowscy, nastąpił rozwój rybactwa i hodowli ryb. W 1513 roku dziedzicem wsi Przeciszów i Spytkowice był Wawrzyniec Myszkowski. W XVI wieku rodzina Myszkowskich próbowała szerzyć w Przeciszowie kalwinizm - jedną z odmian reformacji. Miejscowy kościół został prawdopodobnie zamieniony na zbór, jednak późniejsze działania kontrreformacyjne doprowadziły do powrotu dawnych stosunków religijnych. W 1578 roku wieś odziedziczył biskup krakowski Piotr Myszkowski, który zahamował rozwój kalwinizmu. W 1627 roku właściciele Ferdynand i Władysław Myszkowscy podarowali Przeciszów dominikanom z Krakowa. Po 1772 roku rząd austriacki skonfiskował wieś i sprzedał ją hr. Przerębskim herbu Nowina. W latach 1816-1818 Łucja Przerębska ufundowała nowy kościół. Po 1830 roku Przeciszów zakupili Stanisław i Anna Wąsowiczowie, w 1833 roku Anna Wąsowiczowa przekazała wieś swojemu pierwszemu mężowi Aleksandrowi Potockiemu. W 1845 r. Maurycy Wąsowicz, uczestnik Powstania Styczniowego, założył w Przeciszowie hodowlę bażantów, czego pamiątką jest dziś leśne uroczysko Bażanciarnia. Od XIX stulecia aż do 1945 roku wieś stanowiła własność Potockich z Zatora.
Teren gminy jest znakomitą bazą wypadową do zwiedzania okolicznych zabytków i innych atrakcji turystycznych. Miejscowy krajobraz charakteryzuje się dużą ilością wód, począwszy od stawów, a skończywszy na Wiśle stanowiącej północną granicę gminy. Tereny nadwiślańskie i stawy rybne są ostoją ptactwa wodnego i doskonałym miejscem do jego obserwacji. Przy trasie Zator-Przeciszów znajduje się osobliwy pomnik przyrody - aleja lipowa, której drzewa liczą ponad 250 lat.
Do najciekawszych zabytków na terenie gminy należą: kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Przeciszowie - zbudowany w latach 1816-1818 - na miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni, zaprojektowany przez architekta Józefa Heintzego (ciekawostką jest ambona w kształcie łodzi pochodząca z kościoła Dominikanów w Oświęcimiu); kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii w Piotrowicach z cenną rzeźbą Pięty z początku XV w. i posągiem Chrystusa upadającego pod krzyżem (prawdopodobnie z II połowy XVIII w.). Wyjątkowo dużo jest tu murowanych kapliczek, głównie z XIX i początku XX w., które tworzą niezwykły krajobraz i klimat tego miejsca.
W Przeciszowie - Łowiczkach do ciekawostek należy zagroda powstała w I połowie XIX wieku, składająca się z obiektów o dużej wartości zabytkowo-etnograficznej, z bardzo dobrze zachowanymi cechami dziewiętnastowiecznych obiektów mieszkalnych i gospodarczych grupy etnograficznej Krakowiaków Zachodnich.
W roku 1884 oddano do użytku linię kolejową Kraków - Oświęcim. Rok wcześniej ukończono budowę murowanego budynku dworca kolejowego w Przeciszowie. W roku 1888 drewniany, kryty słomą budynek szkoły zastąpiono obiektem murowanym. W tym czasie na terenie wsi znajdowały się 3 karczmy, gorzelnia, młyn, cegielnia i 4 folwarki.
W 1895 roku zakończono budowę kościoła parafialnego pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Piotrowicach. Pierwsza Ochotnicza Straż Pożarna w Przeciszowie powstała w 1911 roku.
Z historią Przeciszowa niepodzielnie związany jest trakt komunikacyjny przebiegający przez teren gminy. W XV wieku był to jeden z najstarszych i najważniejszych szlaków komunikacyjnych wiodących z Ukrainy przez Kraków, Zator i Przeciszów do Oświecimia i dalej w kierunku Austrii i Czech przez Bramę Morawską. Posiadał on zarówno znaczenie handlowe, jak też służył do przeprawiania wosk tatarskich oraz wojsk polskich i innych narodowości. Od XV wieku był to szlak miedziowo-solny, którym słynny ród węgierski Thurzonów wwoził i wywoził towary takie jak: spiż, miedź, rudy metali, węgierskie wina, a z Polski ołów z Olkusza, sól z Wieliczki i woły z Małopolski.
Warto zobaczyć:
 kościół parafialny Św. Jana Chrzciciela z zabytkową amboną,
zagrodę z I połowy XIX wieku w Przeciszowie- Łowiczkach,
rezerwat leśny "Przeciszów" w sołectwie Las,
stawy rybne znajdujące się w ptasiej ostoji sieci Natura 2000 "Dolina Dolnej Skawy",
aleję lipową przy trasie Zator-Przeciszów,
drogę wodną górnej Wisły - jedną ze sztandarowych budowli lat 70., ukończoną w 2003 roku.
URZĄD GMINY PRZECISZÓW
ul. Podlesie 1, 32-641 Przeciszów
tel. 033 841 41 46, 841 33 92, fax 033 841 32 01
e-mail: gmina@przeciszow.iap.pl
http://www.przeciszow.iap.pl
|
| |
|
|
