|
| |
|
Gmina Spytkowice
Gmina Spytkowice położona jest w w Kotlinie Oświęcimskiej. Jej północną granicę stanowi Wisła, a właściwie jej dawny bieg, w częsci południowej sięga po Pogórze Wielickie. W skład gminy wchodzi 5 miejscowości: Bachowice, Ryczów, Spytkowice, Miejsce i Lipowa. Obszar o powierzchni 4700 ha zamieszkuje ok. 9 tys. osób.
Pierwsza wzmianka o Spytkowicach pochodzi z 1229 roku, wtedy odbył się tu zjazd książąt piastowskich, w którym wziął udział Henryk Brodaty. Od roku 1278 Spytkowice weszły w skład Księstwa Opolskiego wpisując się w historię ziemi oświęcimsko-zatorskiej. W 1315 r. Spytkowice znajdowały się w Księstwie Oświęcimski, a po roku 1445 weszły w skład nowego Księstwa Zatorskiego. W 1488 roku Spytkowice przestają być dobrami książęcymi, wykupione przez kasztelana sądeckiego Piotra Myszkowskiego, który wznosi tutaj murowaną wieżę. Myszkowscy władają Spytkowicami do 1617 r. W latach 1622-1644 dobra stają się własnością Szyszkowskich, później Opalińskich, Sieniawskich. W II połowie XVIII w. klucz dóbr spytkowickich wraz z zamkiem był własnością księżnej Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej. Ostatnim właścicielem Spytkowic był Adam Potocki.
Najważniejsze zabytki, to barokowy zamek z XVI wieku z zabytkowym zespołem parkowym, kościół Św. Katarzyny, dwór w Ryczowie oraz liczne kapliczki wotywne i figury przydrożne.
W I połowie XVI w.Wawrzyniec i Mikołaj Myszkowscy dokonali rozbudowy wieży - powstało wtedy frontowe i zachodnie skrzydło zamku. Budowla została wzniesiona w stylu gotycko-renesansowym, z czasem powiększona i przekształcona w okazałą rezydencję wczesnobarokową (ok. 1630 r.) przez biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego. Od XVII w. posiadłość przechodziła z rąk do rąk. W 1832 r właścicielami Spytkowic stali się Potoccy, którzy zniszczonego w czasie II wojny światowej majątku zrzekli się na rzecz Skarbu Państwa. Ten przekazał zamek Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Obecnie mieści się tutaj siedziba Ekspozytury Archiwum Państwowego w Krakowie.
Wokół zamku rozciąga się zabytkowy zespół parkowy. Po północnej stronie zamku znajdował się w XVIII w. ogród, za nim rozciągały się stawy; od wschodu były zabudowania gospodarcze, a przed frontem zamku zadrzewiony dziedziniec. Zamek zwrócony frontem na południe, jest murowanym i tynkowanym budynkiem o trzech skrzydłach ujmujących prostokątny dziedziniec, pośrodku którego rośnie 150-letni kasztanowiec.
Na osi wejścia prowadzącego przez portal z herbem Szyszkowskich (Ostoja) znajduje się sień główna. Sale w układzie jednotraktowym skomunikowane są galerią obiegającą od wewnątrz dziedziniec na parterze. Sale parteru nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami lub bez, a sale piętra - stropy. We wnętrzach zamku można podziwiać wspaniałe kamienne portale: od późnogotyckiego w południowo-wschodnim narożniku zamku, poprzez renesansowe, aż do barokowych, zdobionych herbem Szyszkowskich-Ostoja. Z najstarszych detali architektonicznych zachowało się nadproże bramy z herbem Myszkowskich-Jastrzębiec.
Kościół pw. Św. Katarzyny ufundowany w XVII wieku przez biskup warmińskiego Mikołaja Szyszkowskiego, budowę kontynuował Łukasz Opaliński, został on wzniesiony w stylu barokowym. Kościół jest murowany z kamienia i cegły, jednonawowy z prezbiterium zamkniętym półkoliście - stanowi cenny przykład barokowej architektury sakralnej. Ochroną objęto budynek kościoła wraz z najbliższym otoczeniem, murowanym ogrodzeniem i drzewostanem.
Dwór w Ryczowie którego powstanie datuje się na około 1870 r. Został wybudowany przez generała Piaseckiego w stylu pseudoromańskim w otoczeniu zadrzewienia parkowego. Obiekt stanowi przykład unikalnej architektury dworskiej XIX wieku. W otoczeniu znajduje się park dworski założony około 1865 r. z układem komunikacyjnym stanowiący połączenie z Dworem. Obiekt pod względem przyrodniczym stanowi rzadką enklawę urządzonej zieleni, reprezentowanej przez kilkadziesiąt starych drzew w wieku 100-150 lat. Obecnie córka generała pani Zofia Piasecka -Tarabuła prowadzi remont i prace pielęgnacyjne w parku.
Warta uwagi jest także kaplica św. Bartłomieja w Bachowicach. Zbudowana została w XVII wieku na placu po starym kościele parafialnym. Zlokalizowana jest w północno-wschodniej części wsi na niewielkim wzniesieniu.
Cennym zabytkiem sakralnym jest Kamienny Krzyż Pokutny w Bachowicach.. Pochodzi prawdopodobnie z końca XIX wieku. Stoi przy drodze na przysiółek Kaniów. Najprawdopodobniej należy on do najstarszych zabytków sakralnych tej ziemi.
Na całym obszarze gminy, zwłaszcza w północnej jej części, znajdują się stanowiska archeologiczne z epoki kamiennej i neolitu. Sześć z nich wpisano do rejestru zabytków.
Miłośników nie skażonej natury przyciągają liczne atrakcje przyrodniczo-krajobrazowe. Gmina zachowała na całej swej północnej części tereny nie zurbanizowane, po części dzikie, zajęte przez rzekę Wisłę. Starorzecze tej rzeki, tzw. Stara Wisła, jak i kompleks stawów rybnych z otuliną zieleni są szczególnie atrakcyjnie dla wędkarzy, myśliwych i ornitologów. Duża linia brzegowa Wiśliska jest bogato ukształtowana porośnięta krzewami, drzewami a wody bogate są w prawie wszystkie gatunki ryb słodkowodnych.
Warto zobaczyć:
 zamek i kościół pw. Św. Katarzyny w Spytkowicach,
dwór w Ryczowie wraz z założeniem parkowym stanowiącym liczny starodrzew,
stawy rybne i starorzecza Wisły położone na terenie projektowanego obszaru
Natura 2000 wraz z unikatową i różnorodną fauną i florą,
stanowiska archeologiczne z okresu neolitu i epoki kamiennej.
URZĄD GMINY SPYTKOWICE
ul. Zamkowa 12, 34-116 Spytkowice
tel. (033) 879 18 76, 879 15 45, fax (033) 879 15 60
e-mail: gmina@spytkowice.net.pl
http://www.spytkowice.net.pl
|
| |
|
|
